اندازه‌گیری عمق یکی از الزامات مهم در صنایع مختلفی مثل مکانیک و ساخت است و اینجاست که ضرورت استفاده از دستگاه عمق یاب خودش را نشان می‌دهد. ابزاری که برای اندازه‌گیری دقیق عمق حفره‌ها، چاله‌ها، سوراخ‌ها، شیارها و اساساً هر نوع فرورفتگی ایجادشده در زیر یک سطح مورد استفاده قرار می‌گیرد.
| نوع عمق یاب | طراحی و کاربرد |
| آنالوگ (عقربه‌ای) | عقربه مکانیکی سوزنی شکل دارد |
| عمق یاب میکرومتر | نمایشگر دیجیتال، دقت بالاتر نسبت به آنالوگ |
| خط‌کشی | عمق یاب ساده‌ای که دقت کمتری دارد |
| ورنیه | سنجش عمق با دقت بالا |
آشنایی با عمق یاب و انواع آن
سالیان متمادی است که بشر تمام تلاش و امکانات موجود را به کار گرفته است تا بتواند بر فضای تاریک و پر مخاطره اعماق دریاها غلبه نماید.
شاید برایتان جالب باشد بدانید آنچه که مانع از موفقیت انسان در این زمینه شده است، قدرت بینایی چشم غیر مسلح وی می باشد. لازم به ذکر است که قدرت بینایی چشم غیر مسلح در آب های آزادی که کاملا شفاف هستند، کمتر از سه متر است.
این در حالی است که این قدرت در آب های غیر شفاف به کمتر از نیم متر می رسد! ناتوانی های انسان در این زمینه سبب شد تا وی به فکر جبران این نقص برآمده و با به کارگیری سایر فاکتورهای موجود به اعماق دریاها نفوذ نموده و به شناسایی مشخصات محیطی آب دریا، مخازن یا چاه ها بپردازد. نتیجه این تلاش ها دستگاهی شد به نام عمق یاب!
حال که انسان از به کارگیری قوه بینایی خود در زمینه شناسایی اعماق آب ها نا امید شده بود، صوت می توانست بهترین گزینه برای جایگزینی باشد.
بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه صوت علیرغم تمام موانعی که بر سر راه انتشار خود دارد، قادر است به طور قابل توجهی در آب نفوذ نماید. همین امر موجب شکل گیری تئوری عمق یابی توسط صوت شد. حال شاید این سوال ذهنتان را به خود درگیر کرده باشد که تئوری مذکور از چه قرار است؟
اجزای اصلی یک عمق یاب
یک عمق یاب در ساختار خود یک سری اجزای اصلی دارد. از جمله مهم ترین این اجزا می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- مولد سیگنال فرستنده
- مبدل سیگنال الکتریکی یا به عبارت دیگر ترانسدیوسر
- گیرنده امواج
- مدارات آشکارسازی و آنالیز به منظور نمایش
انواع دستگاه عمق یاب
عمق یاب ، انواع مختلفی دارد که در اینجا چند مورد از مهم‌ترین آن‌ها را نام می‌بریم:
- عمق یاب آنالوگ (عقربه‌ای):
این نوع ابزار دارای یک صفحه مدرج و نشانگر سوزنی برای اندازه‌گیری عمق هستند. - عمق یاب دیجیتال:این نوع ابزارها که به آن‌ها عمق یاب های الکترونیکی هم می‌گویند، همان‌طور که از نامشان پیداست، به جای صفحه و نشانگر سوزنی، مجهز به یک صفحه دیجیتالی هستند که به‌طور مستقیم، میزان عمق حفره را نشان می‌دهد. ازآنجایی‌که این ابزار از نمایشگر الکترونیکی استفاده می‌کند، برای تأمین انرژی آن به یک منبع تغذیه (معمولاً باتری) نیاز است.
- عمق یاب میکرومتر:این ابزار دارای یک گیره است که با چرخاندن آن می‌توان، محور گردان ابزار را تا جایی که به کف عمق برخورد کند، پایین بُرد.
- عمق یاب خط‌کشی:
این ابزار، نوع ساده‌تری از عمق یاب است که دارای یک مقیاس مُدرّج بوده که روی یک زبانه قفل‌شونده قرار می‌گیرد و می‌توان برای اندازه‌گیری میزان عمق آن را در حفره‌ها و فرورفتگی‌ها بالا و پایین برد. برخی از خط‌کش‌های عمق یاب طوری طراحی شده‌اند که می‌توان از طریق چرخش جهت مقیاس آن‌ها نسبت به سطح مبنا، علاوه بر میزان عمق، موقعیت زاویه‌ای آن را نیز اندازه‌گیری نمود. این ابزار به‌طورکلی در مقایسه با دیگر انواع این ابزار دقت کمتری دارد. - عمق یاب ورنیه:
این ابزار از سازوکار مقیاس ورنیه در سنجش عمق استفاده می‌کند که به‌واسطه انجام نوعی درون‌یابی مکانیکی در این مقیاس، عملیات عمق‌سنجی را با دقت بیشتری انجام می‌دهد. مقیاس‌های ورنیه اندازه‌گیری دقیق‌تر را بدون نیاز به افزودن علائم و نشان‌های اضافی که گاهی قابلیت خوانایی نتایجِ سنجش را از بین می‌برند، مقدور می‌نمایند.
معیارهای مهم در خرید عمق یاب
برای انتخاب و خرید عمق یاب ، چند معیار مهم وجود دارد که باید به آن‌ها توجه داشته باشید که برخی از اساسی‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- طول مبنا:این معیار به اندازه آن بخشی از ابزار مربوط است که در بالای فرورفتگی یا حفره قرار گرفته و سطح مرجع در اندازه‌گیری را نشان می‌دهد.
- تعداد میله‌های اندازه‌گیری:
بعضی از مدل‌های عمق یاب به چندین میله قابل تعویض مجهز هستند که امکان اندازه‌گیری عمق طیف وسیع‌تری از فرورفتگی‌ها را مقدور می‌کند. - قطر میله اندازه‌گیری:این معیار در اندازه‌گیری عمق شیارهای باریک اهمیت بسیار زیادی دارد و باید توجه کنید که قطر میله ابزار از قطر شیار کمتر باشد.
- حداکثر عمق قابل‌اندازه‌گیری:این معیار بیشترین عمقی را نشان می‌دهد که عمق یاب قادر به اندازه‌گیری آن است که با توجه به نوع کاربرد، باید به آن توجه کنید.
- دقت:این ابزارها می‌توانند عمق را با دقت‌های مختلفی مثل 0.0010، 0.0015، 0.0005 و … اندازه‌گیری کنند.
- مقیاس:
عمق یاب ها نتایج اندازه‌گیری را در مقیاس اینچ یا میلی‌متر و بعضاً هر دو نشان می‌دهند.
البته این موارد تنها معیارهای کلی در ارتباط با خرید عمق یاب هستند و واضح است که برای انتخاب مناسب‌ترین گزینه ابزار باید از متخصصان و کارشناسان امر کمک گرفت.
